εφημερίδα Le Monde
Ellada, agapi mou
από το Ετιέν Ρολάντ, πρώην διευθυντή της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, επίτιμο καθηγητή
ελληνικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1 Pantheon- Sorbonne.
Ελλάδα, αγάπη μου,
αισθάνομαι βαθειά ταπεινωμένος βλέποντας μια εφημερίδα να τολμάει να δημοσιεύει άρθρο με τίτλο “ H Ελλάδα είναι ίσως λιγότερο “ευρωπαϊκή' απ'ότι θέλει να δείχνει” και όταν το περιεχόμενο
αυτού του άρθρου είναι μια κακή περίληψη μιας ιστορίας που οι ίδιοι οι συγγραφείς της δεν την έχουν καν βιώσει. Νιώθω ταπεινωμένος σαν Γάλλος που κάποιοι συμπατριώτες μου ερμηνεύουν τόσο άσχημα την ιστορία και τρέφουν τον μύθο του ψεύτη και πονηρού ΄Ελληνα.
Δεν θα επιμείνω παρά σε κάποια σημεία: Αν η Ελλάδα δεν είναι μια Ευρωπαϊκή χώρα, τότε ποιά αξίζει αυτό τον τίτλο; Ο βάρβαρος Γερμανός ή ο επίβουλος Άγγλος τον οποίο ο μεγαλύτερος ποιητής του ο Μπάυρον έχει κατηγορήσει ήδη οτι λεηλάτησε τη χώρα του Ομήρου;
Είναι άραγε ευρωπαϊκή η Αγγλία που δεν θέλει να δεσμεύεται σε καμία μορφή Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, ιδίως αν αυτό έχει οικονομικό κόστος; Η Αγγλία δεν είναι αυτή που έφερε πίσω στην Ελλάδα το στρατό και το βασιλιά στο τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, προκαλώντας ένα κατακλυσμό που η χώρα θα πλήρωνε αργότερα πολύ ακριβά, μια χώρα που μπορεί εντούτοις να καυχιέται για την πιο παραδειγματική αντίσταση απέναντι στο Γερμανό κατακτητή.Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που γεννήθηκε η ευρωπαϊκή ιδέα και αμφιβάλλω αν θα μπορούσαμε να διανείμουμε βραβεία ευρεσιτεχνείας εξευρωπαϊσμού. Γιατί η ιδέα αυτή, όπως και το γεωγραφικό περιεχόμενό της είναι ακόμα υπό κατασκευή, και όχι ένα απαραβίαστο δεδομένο.
Ο Βαλερύ Ζισκάρ ντ΄Εσταίν μερίμνησε για την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρώπη γιατί, κατά τα λεγόμενά του, ήταν η χώρα απ΄όπου προέρχονταν η δημοκρατία και ο πολιτισμός.
Ας είναι, ακόμα κι αν δεν θα μπορούσε κανείς να πει πολλά γι΄αυτή την αθηναϊκή δημοκρατία που βασίζονταν στην σκλαβιά και στον ιμπεριαλισμό...
Αλλά κακώς δίνεται έμφαση σ΄αυτό το ζήτημα, διότι το πρόβλημα δεν είναι να ξέρουμε που γεννήθηκε η δημοκρατία, αλλά να αναγνωρίζουμε οτι η ελληνική κουλτούρα, ας πούμε η ελληνορωμαϊκή, είναι το μόνο κοινό σημείο σε μια ιστορία που στηρίζεται σε εχθρότητες και παγκοσμίους πολέμους. Αυτή η φημισμένη ελληνική κουλτούρα έδωσε τροφή στην Αναγέννηση,
στα γράμματα όπως και στις τέχνες, στους κλασσικούς δημιουργούς μας του 17ου αιώνα και έκανε την ελίτ του 18ου αιώνα να ευδοκιμήσει ακόμα περισσότερο, έτσι ώστε να αναστώσει τον κόσμο.
Ο 19ος αιώνας έπεξε ένα θεμελιώδη ρόλο στη διάδοση των ελληνικών τεχνών και γραμμάτων δημιουργώντας ένα νεοκλασικό κίνημα που βρίσκουμε στο Εδιμβούργο – το οποίο υπήρξε άλλωστε ένα από τα κέντρα του και μέρος όπου θέλησαν να χτίσουν ένα Παρθενώνα-, όπως επίσης και στο Ρέγκενσμπουργκ όπου η Βαλχάλα, ναός που δόξαζε την νίκη των Γερμανών στις μάχες τους κατά των στρατευμάτων του Ναπολέοντα, είναι μια απομίμηση ελληνικού ναού.
Η σύγχρονη τέχνη από το 1900 και ύστερα, οικοδομήθηκε σαν αντίδραση ενάντια στον ''κλασικισμό'' και αυτό πρέπει να μας χαροποιεί ιδιαίτερα, μια και το μάθημα της ελληνικής τέχνης ήταν αυτό της άμιλλας και της ελευθερίας. Η κουλτούρα της ελίτ εκσυγχρονίστηκε και τα λατινικά,
όπως άλλωστε και τα ελληνικά, δεν είναι πια παρά περιθωριακά διδασκόμενα στα σχολεία μας.
Δεν συμμερίζομαι καθόλου την ιδέα να θέλουμε να αναπαράγουμε την κουλτούρα αυτής της ελίτ,
που τρέφεται στις μέρες μας από λογοτεχνικές ή καλλιτεχνικές ποικιλομορφίες στα πλαίσια ενός παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος, αυτό είναι άλλωστε ένα από τα πιο ουσιώδη κεκτημένα, αυτό που ονομάζουμε μεταμοντερνισμό.
Αλλά αυτές οι αλλαγές δεν επηρεάζουν καθόλου τη θέση της Ελλάδας στο κέντρο της Ευρώπης, διότι είναι μια από τις πιο ζωντανές και λαμπρές εστίες ευρωπαϊκής κουλτούρας.
Αξιοσημίωτες προσωπικότητες σε όλους τους τομείς, και όχι μόνο στην ποίηση, μια πρωτότυπη σχολή ζωγραφικής από τον Θεόφιλο μέχρι τον Τσαρούχη περνώντας από τον Εγγονόπουλο, φιλόσοφοι όπως ο Καστοριάδης... Κοιτάξτε ποιοί έχουν μεταφραστεί στην Ελλάδα: ο Βερνάν, ο Φουκώ, ο Ντερριντά. Κοιτάξτε που σπούδασαν οι εξέχουσες προσωπικότητες: στον τομέα των ιστορικών, η Σχολή Ανωτάτων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες έπαιξε ένα μεγάλο ρόλο, και βρίσκει κανείς στην Ελλάδα μια γενειά από αξιοσημείωτους ιστορικους που συμμετέχουν στην ανανέωση του κλάδου.
Είναι ψεύτες και κλέφτες λοιπόν αυτοί που πρέπει να υπερασπιστούμε διότι στο παρελθόν εφηύραν τη λέξη της δημοκρατίας; Και θα μπορούσαμε να βάλουμε στη ζυγαριά και πολλά άλλα
πράγματα: τη φιλοσοφία (σύμφωνα με τον δυτικό τρόπο), την ιστορία, το θέατρο... Υπάρχουν σήμερα σ΄αυτή τη χώρα άνδρες και γυναίκες που θα μπορούσα να τους κατατάξω μεταξύ των πιο καλλιεργημένων και εκπολιτισμένων ανθρώπων που έχω γνωρίσει, δεν αντέχω άλλο να βλέπω βάρβαρους να τους καθίζουν στο σκαμνί της Ευρώπης. Οσον αφορά τους μικροαπατεώνες, σε ποιά χώρα δεν υπήρχαν τέτοιου είδους άνθρωποι που κατασπατάλησαν δεκάδες δισεκατομμύρια τα τελευταία χρόνια;
Δεν τίθεται θέμα να ξέρουμε αν η Ελλάδα είναι λιγότερο ευρωπαϊκή, εφόσον τα θεμέλια της Ευρώπης δεν νοούνται χωρίς τον Ελληνισμό. Ας θυμηθούμε οτι η Ευρώπη είναι μια πριγκίπισσα από τη Φοινίκη που κλάπηκε απο Κρήτες προκαλώντας μια απο τις πρώτες διαμάχες μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Αρα η Ευρώπη έχει ρίζες από την Ανατολή, και καθιστά ένα μύθο πολύ χρήσιμο σ΄ αυτούς τους καιρούς της πρόσμειξης των πληθυσμών. Η Ευρώπη δεν έχει θεμέλια τράπεζες και τραπεζίτες αλλά μια κουλτούρα, και η ελληνική κουλτούρα είναι ένα από τα στοιχεία που μας ενώνουν , κι αλλοίμονο, υπάρχουν πια τόσο λίγα.
Ζήτω η Ελλάδα, και να μην αφήσουμε κάποιους τεχνοκράτες να γονατίζουν και δη να ταπεινώνουν φίλους κι αδέλφια, είναι σαν να ταπεινώνουν εμάς τους ίδιους.
Ellada, agapi mou
από το Ετιέν Ρολάντ, πρώην διευθυντή της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, επίτιμο καθηγητή
ελληνικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1 Pantheon- Sorbonne.
Ελλάδα, αγάπη μου,
αισθάνομαι βαθειά ταπεινωμένος βλέποντας μια εφημερίδα να τολμάει να δημοσιεύει άρθρο με τίτλο “ H Ελλάδα είναι ίσως λιγότερο “ευρωπαϊκή' απ'ότι θέλει να δείχνει” και όταν το περιεχόμενο
αυτού του άρθρου είναι μια κακή περίληψη μιας ιστορίας που οι ίδιοι οι συγγραφείς της δεν την έχουν καν βιώσει. Νιώθω ταπεινωμένος σαν Γάλλος που κάποιοι συμπατριώτες μου ερμηνεύουν τόσο άσχημα την ιστορία και τρέφουν τον μύθο του ψεύτη και πονηρού ΄Ελληνα.
Δεν θα επιμείνω παρά σε κάποια σημεία: Αν η Ελλάδα δεν είναι μια Ευρωπαϊκή χώρα, τότε ποιά αξίζει αυτό τον τίτλο; Ο βάρβαρος Γερμανός ή ο επίβουλος Άγγλος τον οποίο ο μεγαλύτερος ποιητής του ο Μπάυρον έχει κατηγορήσει ήδη οτι λεηλάτησε τη χώρα του Ομήρου;
Είναι άραγε ευρωπαϊκή η Αγγλία που δεν θέλει να δεσμεύεται σε καμία μορφή Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, ιδίως αν αυτό έχει οικονομικό κόστος; Η Αγγλία δεν είναι αυτή που έφερε πίσω στην Ελλάδα το στρατό και το βασιλιά στο τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, προκαλώντας ένα κατακλυσμό που η χώρα θα πλήρωνε αργότερα πολύ ακριβά, μια χώρα που μπορεί εντούτοις να καυχιέται για την πιο παραδειγματική αντίσταση απέναντι στο Γερμανό κατακτητή.Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που γεννήθηκε η ευρωπαϊκή ιδέα και αμφιβάλλω αν θα μπορούσαμε να διανείμουμε βραβεία ευρεσιτεχνείας εξευρωπαϊσμού. Γιατί η ιδέα αυτή, όπως και το γεωγραφικό περιεχόμενό της είναι ακόμα υπό κατασκευή, και όχι ένα απαραβίαστο δεδομένο.
Ο Βαλερύ Ζισκάρ ντ΄Εσταίν μερίμνησε για την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρώπη γιατί, κατά τα λεγόμενά του, ήταν η χώρα απ΄όπου προέρχονταν η δημοκρατία και ο πολιτισμός.
Ας είναι, ακόμα κι αν δεν θα μπορούσε κανείς να πει πολλά γι΄αυτή την αθηναϊκή δημοκρατία που βασίζονταν στην σκλαβιά και στον ιμπεριαλισμό...
Αλλά κακώς δίνεται έμφαση σ΄αυτό το ζήτημα, διότι το πρόβλημα δεν είναι να ξέρουμε που γεννήθηκε η δημοκρατία, αλλά να αναγνωρίζουμε οτι η ελληνική κουλτούρα, ας πούμε η ελληνορωμαϊκή, είναι το μόνο κοινό σημείο σε μια ιστορία που στηρίζεται σε εχθρότητες και παγκοσμίους πολέμους. Αυτή η φημισμένη ελληνική κουλτούρα έδωσε τροφή στην Αναγέννηση,
στα γράμματα όπως και στις τέχνες, στους κλασσικούς δημιουργούς μας του 17ου αιώνα και έκανε την ελίτ του 18ου αιώνα να ευδοκιμήσει ακόμα περισσότερο, έτσι ώστε να αναστώσει τον κόσμο.
Ο 19ος αιώνας έπεξε ένα θεμελιώδη ρόλο στη διάδοση των ελληνικών τεχνών και γραμμάτων δημιουργώντας ένα νεοκλασικό κίνημα που βρίσκουμε στο Εδιμβούργο – το οποίο υπήρξε άλλωστε ένα από τα κέντρα του και μέρος όπου θέλησαν να χτίσουν ένα Παρθενώνα-, όπως επίσης και στο Ρέγκενσμπουργκ όπου η Βαλχάλα, ναός που δόξαζε την νίκη των Γερμανών στις μάχες τους κατά των στρατευμάτων του Ναπολέοντα, είναι μια απομίμηση ελληνικού ναού.
Η σύγχρονη τέχνη από το 1900 και ύστερα, οικοδομήθηκε σαν αντίδραση ενάντια στον ''κλασικισμό'' και αυτό πρέπει να μας χαροποιεί ιδιαίτερα, μια και το μάθημα της ελληνικής τέχνης ήταν αυτό της άμιλλας και της ελευθερίας. Η κουλτούρα της ελίτ εκσυγχρονίστηκε και τα λατινικά,
όπως άλλωστε και τα ελληνικά, δεν είναι πια παρά περιθωριακά διδασκόμενα στα σχολεία μας.
Δεν συμμερίζομαι καθόλου την ιδέα να θέλουμε να αναπαράγουμε την κουλτούρα αυτής της ελίτ,
που τρέφεται στις μέρες μας από λογοτεχνικές ή καλλιτεχνικές ποικιλομορφίες στα πλαίσια ενός παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος, αυτό είναι άλλωστε ένα από τα πιο ουσιώδη κεκτημένα, αυτό που ονομάζουμε μεταμοντερνισμό.
Αλλά αυτές οι αλλαγές δεν επηρεάζουν καθόλου τη θέση της Ελλάδας στο κέντρο της Ευρώπης, διότι είναι μια από τις πιο ζωντανές και λαμπρές εστίες ευρωπαϊκής κουλτούρας.
Αξιοσημίωτες προσωπικότητες σε όλους τους τομείς, και όχι μόνο στην ποίηση, μια πρωτότυπη σχολή ζωγραφικής από τον Θεόφιλο μέχρι τον Τσαρούχη περνώντας από τον Εγγονόπουλο, φιλόσοφοι όπως ο Καστοριάδης... Κοιτάξτε ποιοί έχουν μεταφραστεί στην Ελλάδα: ο Βερνάν, ο Φουκώ, ο Ντερριντά. Κοιτάξτε που σπούδασαν οι εξέχουσες προσωπικότητες: στον τομέα των ιστορικών, η Σχολή Ανωτάτων Σπουδών στις Κοινωνικές Επιστήμες έπαιξε ένα μεγάλο ρόλο, και βρίσκει κανείς στην Ελλάδα μια γενειά από αξιοσημείωτους ιστορικους που συμμετέχουν στην ανανέωση του κλάδου.
Είναι ψεύτες και κλέφτες λοιπόν αυτοί που πρέπει να υπερασπιστούμε διότι στο παρελθόν εφηύραν τη λέξη της δημοκρατίας; Και θα μπορούσαμε να βάλουμε στη ζυγαριά και πολλά άλλα
πράγματα: τη φιλοσοφία (σύμφωνα με τον δυτικό τρόπο), την ιστορία, το θέατρο... Υπάρχουν σήμερα σ΄αυτή τη χώρα άνδρες και γυναίκες που θα μπορούσα να τους κατατάξω μεταξύ των πιο καλλιεργημένων και εκπολιτισμένων ανθρώπων που έχω γνωρίσει, δεν αντέχω άλλο να βλέπω βάρβαρους να τους καθίζουν στο σκαμνί της Ευρώπης. Οσον αφορά τους μικροαπατεώνες, σε ποιά χώρα δεν υπήρχαν τέτοιου είδους άνθρωποι που κατασπατάλησαν δεκάδες δισεκατομμύρια τα τελευταία χρόνια;
Δεν τίθεται θέμα να ξέρουμε αν η Ελλάδα είναι λιγότερο ευρωπαϊκή, εφόσον τα θεμέλια της Ευρώπης δεν νοούνται χωρίς τον Ελληνισμό. Ας θυμηθούμε οτι η Ευρώπη είναι μια πριγκίπισσα από τη Φοινίκη που κλάπηκε απο Κρήτες προκαλώντας μια απο τις πρώτες διαμάχες μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Αρα η Ευρώπη έχει ρίζες από την Ανατολή, και καθιστά ένα μύθο πολύ χρήσιμο σ΄ αυτούς τους καιρούς της πρόσμειξης των πληθυσμών. Η Ευρώπη δεν έχει θεμέλια τράπεζες και τραπεζίτες αλλά μια κουλτούρα, και η ελληνική κουλτούρα είναι ένα από τα στοιχεία που μας ενώνουν , κι αλλοίμονο, υπάρχουν πια τόσο λίγα.
Ζήτω η Ελλάδα, και να μην αφήσουμε κάποιους τεχνοκράτες να γονατίζουν και δη να ταπεινώνουν φίλους κι αδέλφια, είναι σαν να ταπεινώνουν εμάς τους ίδιους.
